Veelgestelde vragen

Vragen en antwoorden

Waarom hebben de monniken besloten om in Zundert te stoppen?

Een jaar of tien geleden woonden er nog zo’n twintig monniken in de abdij. Dat aantal is gaandeweg steeds verder teruggelopen, om verschillende redenen zoals overlijden, ziekte of het besluit om een ander leven te gaan leiden. Daarmee werd een steeds zwaardere wissel getrokken op de bestaande gemeenschap. De abdij omvat een groot gebouwencomplex dat veel aandacht en onderhoud vraagt. Daarnaast komen er veel praktische zaken kijken bij het draaiende houden van een kloostergemeenschap. Dat kan deels opgevangen worden door mensen van buiten de abdij. Maar er komt een moment dat het niet langer mogelijk is om alle ballen in de lucht te houden. Dat moment is in onze abdij nog niet gekomen, maar daarom willen we juist nu nog de regie houden en op een verantwoorde manier afbouwen.

Is er ook gekeken naar alternatieven?

Ja, we hebben met name de mogelijkheid onderzocht om in een kleiner deel van ons complex een soort doorstart te maken. Uiteindelijk bleek daar toch te weinig draagvlak voor te bestaan onder de monniken. Wij vonden het daarom niet verantwoord om fors te investeren in renovatie, in het besef dat na enkele jaren mogelijk alsnog besloten zou moeten worden om te stoppen. Daarom nemen we nu liever het besluit om op een fatsoenlijke en gecontroleerde manier alles af te bouwen.

Gaan de laatste monniken zich als groep bij een andere abdij aansluiten?

Nee, dat is niet de verwachting. Iedere monnik denkt na over zijn eigen toekomst. Dat kan betekenen dat iemand aansluiting zoekt bij een andere Trappistenabdij in Nederland of in het buitenland. Maar mensen kunnen ook tot een andere keuze komen. Het lijkt ons niet goed dat we als groep naar een andere gemeenschap gaan, omdat je dan toch aan elkaar blijft kleven.

Is de keuze voor sluiting unaniem geweest of bestonden er verschillende opvattingen over de toekomst?

Het is een langdurig traject geweest waarin we met elkaar vele gesprekken hebben gevoerd maar er natuurlijk ook is nagedacht en gebeden. Bij dit soort besluiten hoort een proces van onderscheiding, waarin gaandeweg gemeenschappelijk inzicht ontstaat over wat de juiste weg is en waar Gods zegen op rust. Dat gaat gepaard met verdriet en loslaten, maar ook met een zekere opluchting. Gewoon doorgaan alsof er niets aan de hand is, of blijven hopen op nieuwe ontwikkelingen die het tij kunnen keren zoals de komst van nieuwe kandidaten, zou ertoe leiden dat ons gemeenschapsleven steeds meer onder druk komt te staan. We besparen onszelf nu in zekere zin een lange lijdensweg dat uiteindelijk toch zou leiden tot het onvermijdelijke besluit om te stoppen.

Hoe gaan de monniken om met het vooruitzicht dat het einde nadert?

Dat doet iedereen op een eigen manier. We besteden er ook als gemeenschap veel aandacht aan, door iedere week in gesprek te gaan over wat dit met ons doet. We nemen niet alleen afscheid van een gebouw en een plek, maar in zekere zin ook van elkaar. Dat doet pijn. Een abdij is niet zomaar een stapel stenen. In onze spiritualiteit verbind je je als monnik aan een vaste plek, de zogeheten stabilitas loci. Dat moeten we nu loslaten en op een nieuwe plek gaan aarden. Er zijn medebroeders die veruit het grootste deel van hun leven hier in Zundert hebben doorgebracht. Dan ga je ook door een tijd van rouw, afscheid en verdriet heen.

Bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan schreef Godfried Bomans een soort kroniek van de abdij van Zundert. Hij noteert dat er in 1950 maar liefst 74 monniken in Zundert woonden. 75 jaar later sluiten de deuren met zes monniken als laatste bewoners. Wat is er misgegaan?

Het is goed om op te merken dat het in Zundert in 1899 met drie pioniers is begonnen. Oorspronkelijk was het idee dat het nieuwe klooster een toevluchtsoord voor uit Frankrijk verdreven Trappisten zou worden, vandaar ook de naam Maria Toevlucht. Maar in diezelfde tijd begon een ongekende bloeiperiode voor de katholieke Kerk in Nederland. Er werden records gevestigd voor roepingen voor het kloosterleven en het priesterschap. Geen enkel land telde zoveel missionarissen als Nederland. Aan die periode kwam in de jaren zestig opeens een einde en volgde er in snel tempo een tijd van afbreuk en neergang. Je zou ook kunnen zeggen dat die periode waarover Bomans schreef uitzonderlijk was en daarna de belangstelling voor het kloosterleven weer ‘normaliseerde’. Niet alleen bij monastieke gemeenschappen maar ook andere vormen van kloosterleven hebben veel mensen zien vertrekken en de aanwas met nieuwe kandidaten in meer of mindere mate zien opdrogen. Daar zijn allerlei redenen voor te noemen, van de groeiende secularisatie tot culturele veranderingen, zoals aarzelingen van een jonge generatie om zich aan vaste engagementen te verbinden. Dat is niet alleen een Nederlands fenomeen maar zie je in veel meer westerse landen. Het contrast tussen het monastieke leven en de manier van leven buiten het klooster is ook veel groter geworden. Nog steeds worden jonge mensen aangetrokken door deze volledig andere levensstijl dan ze gewend zijn, maar dat is wel in veel mindere mate het geval dan in de tijd van Godfried Bomans

Er zijn contemplatieve gemeenschappen in Nederland en Vlaanderen met minder monniken maar die toch doorgaan. Heeft u het stokje niet te snel neergelegd?

Ik kan en wil niet oordelen over andere gemeenschappen. Iedere abdij heeft een grote mate van zelfstandigheid. Dat brengt ook een verantwoordelijkheid met zich mee om na te blijven denken over de toekomst. Wij zijn zelf tot de conclusie gekomen dat afbouwen en sluiten het beste was. Maar we hadden er ook voor kunnen kiezen om door te blijven gaan. Naar onze verwachting zou dat er onvermijdelijk toe leiden dat we steeds meer zouden moeten inleveren op wat nodig is om een volwaardig kloosterleven te leiden. Een abdij is een gebouw dat het leven als monniken faciliteert. Het is geen doel in zichzelf om abdijen tegen elke prijs in stand te houden.

In veel kloosters worden er nu buitenlandse kloosterlingen ‘gerekruteerd’ om de boel overeind te houden. Is dat voor Zundert ook onderzocht?

Ja, maar dat zien we niet als een realistische optie. Ieder klooster maakt daarin een eigen afweging. In Zundert hebben we ervoor gekozen om die weg niet actief in te slaan.

Hoelang blijft het gastenverblijf nog open?

Dat zullen we de komende tijd beslissen. Ik verwacht dat we ergens in de zomer niet langer de mogelijkheid hebben om gasten te ontvangen. Wanneer mensen al gereserveerd hebben voor de tijd na de sluiting van het gastenverblijf zullen we ze daar natuurlijk van op de hoogte stellen.

Kunnen bezoekers deel blijven nemen aan de gebedsdiensten?

Iedereen blijft welkom.

Is de bijeenkomst in mei bij gelegenheid van het 125-jarig bestaan openbaar?

Nee, dit is een besloten bijeenkomst voor genodigden. We hebben ook geen fysieke ruimte voor andere bezoekers.

Komt er nog iets als een open dag?

Daar hebben we op dit moment nog niet in voorzien maar zal ook afhangen van de reacties op ons besluit om te stoppen en de behoeften die daarbij naar voren komen.

Is er al een nieuwe bestemming voor het gebouwencomplex? Wanneer komt er een te koop bordje in de tuin te staan?

Nee, daar zijn we nog niet mee bezig. We richten ons nu volledig op het goed en waardig afsluiten van het monastieke leven in deze abdij.

Wat gebeurt er met de opbrengst van de verkoop van de gebouwen en de grond. Wordt dat onder de resterende monniken verdeeld of gaat het naar een goed doel?

De zakelijke en financiële afhandeling van de sluiting valt onder verantwoordelijkheid van de Orde van de Trappisten. Het Generaal Kapittel stelt een begeleidingscommissie samen, waarin experts op verschillende vlakken vertegenwoordigd zijn zoals een jurist en een financieel adviseur. Ook de abt van Zundert en de abt van abdij OLV Koningshoeven, het moederklooster van Zundert, zitten in die commissie. De voormalige abt van Koningshoeven, Dom Bernardus Peeters is momenteel generaal abt en daarmee de hoogste ‘baas’ van de internationale Trappistenorde. Hij zal vanwege zijn persoonlijke band ongetwijfeld meekijken.

Wat gaat er met de brouwerij gebeuren?

Dat is nog niet duidelijk en bespreken we natuurlijk ook met de mensen die daar werken en andere betrokkenen. Het is wel zo dat een voorwaarde om het ATP-merk te mogen voeren, een ‘Authentic Trappist Product’ dus, gemaakt moet worden op het terrein van een bestaande abdijgemeenschap. ‘Zundert’ zal als Trappistenbier dus van de markt verdwijnen wanneer de abdij opgeheven is en de monniken zijn vertrokken. Het zou kunnen dat de brouwerij onder een andere vlag verdergaat, maar daarover is nog niets besloten.